در اين مقاله ابتدا به عواملي كه در طرح كلي مسير راه بايد مورد توجه قرار گيرد نظير دسترسي، عوارض طبيعي، زمين‌شناسي، ظوابط هندسي طرح راه و … مي‌پردازيم و سپس مسائلي تحت عنوان زيبايي راه، حفظ محيط طبيعي و انساني و در نهايتمخارج شاختمان راه را بيان مي‌كنيم.

مقدمه :

 

محل دقيق و تمام جزئيات مسير را نمي‌توان يكباره و در يك مرحله مشخص ساخ ت. از اين رو مسير راه در مراحل مختلف و با استفاده از نقشه‌ها و عكسهاي هوايي با مقياس‌هاي متفاوت معين مي‌گردد. نخسست با استفاده از نقشه‌ها و اطالاعات موجود چند مسير بسيار كلي در نظر گرفته مي‌شود و با مظالعه دقيقتر اين مسيرها در طي مراحل مختف مسيريابي صورت مي‌گيرد و سرانجام محور راه را به دقت در روي زمين مشخص مي گردد. در اين مقاله ما به عواملي كه مسير راه با توجه به آنها معين مي‌گردد مي پردازيم.

عوامل تعيين كننده مسير راه

در انتخاب مسير راه عوامل بسياري را بايد در نظر گرفت و همين زيادي عوامل درگير است كا كار انتخاب مسير را مشكل و وقت‌گير و پرهزينه مي‌سازد. احداث راه تغييرات عمده‌اي در محيط طبيعي و اقتصادي و اجتماعي وارد مي‌سازد كه محدود به تامين رفت و آمد وسايل نقليه نيست. وسعت اين تغيرات مخصوصاً در راههاي شهري فوق‌العاده زياد است تاجايي كه ممكن است روند گسترش و بافت شهر را دگرگون سازد. عوارض طبيعي كه هنوز هم يك از عمده‌ترين تعيين ‌كننده‌هاي مسير راههاي بياباني است در راههاي شهري فقط يكي از بسيار عواملي است كه در نظر گرفته مي شود . با وجود آنكه عوارض طبيعي در بسياري از قسمت‌هاي راههاي بياباني تنها عامل تعيين كننده مسير است ولي نبايد مسير راههاي بياباني هم بدون توجه به عوامل ديگر تعيين گردد و مخصوصاً نبايد از تغيراتي كه در مسير در محيط اجتماعي و انساني و طبيعي اطارف خود ايجاد مي‌كند غافل شد. مشكل كار مسيرگذاري در اين است كه عموماً بهتر ساختن مسير با توجه به يكي از عوامل ، مسير را از نظر عوامل ديگر بدتر مي سازد. مثلاً براي حفظ يك منطقه با ارزش طبيعي ، مسير بايد اين منطقه را دور بزند. اما چنين دورزن مستلزم هزينه زيادي است و علاوه بر اين طول مسير را زيادتر مي‌سازد و بنابراينهزينه ترافيك را بالا مي‌برد و طمان رفت و آمد را طولاني تر مي‌كند.

 

 

مي‌توان خلاصه كرد كه انتخاب مسير يافتن وضعيت متعادلي است كه با مخارج كمتر دسترسي بيشتر را فراهم مي سازد و عوارض نامطلوب محيطي را در حداقل نگاه مي‌دارد. عواملي را كه بايد در انتخاب مسير در نظر گرفت به شرح زير مي توان خلاصه كرد.

1-   دسترسي

2-   عوارض طبيعي

3-   ظوابط طرح هندسي

4-   زمين‌شناسي

5-   جنس پي جسم و ساختمان‌ها

6-   وجود مصالح مناسب

7-   نگاهداري اره

8-   زيبايي راه

9-   حفظ محيط طبيعي

10- حفظ محيط انساني

11- مخارج ساختمان راه

1-   دسترسي

2-  از نظر فراهم ساختن دسترسي بين مبدأ و مقصد ، مسير مستقيم بهترين مسير است. اما كمتر راهي فقط براي ارتباط بين مبدأ و مقصد بدون توجه به دسترسي نقاطي كه بين مبدأ و مقصد قرار دارد ساخته مي‌شود. هر راهي علاوه بر اينكه دو نقطه موردنظر را به هم متصل مي‌سازد ، دسترسي مراكز جمعيت واقع در بين آن دو نقطه را نيز تامينمي‌كند. تشخيص اينكه مسير از كدام مراكز جمعيت واقع بين كبدأ و مقصد بايد بگذرد يك تصميم اقتصادي سياسي است كه به اهميت راه و اهميت نقاط بين راهي و همچنين به هزينه اضافي كه عبور از اين نقاط ايجاب مي‌كند بستگي دارد. علاوه بر اين موقعيت راه مورد مطالعه در شبكه راههاي كشوري و منطقه‌اي و شهري وجود راههاي ارتباطي ديگر براي تامين دسترسي نقاط بيني ، در اين تصميم موثر است. امروزه كمتر راهي به عنوان عضوي از شبكه‌هاي كشوري و منطقه‌اي و شهري طرح مي‌گردد . شبكه‌ها دسترسي به همه نقاط را فراهم مي سازد و فرم شبكه در مرحله برنامه‌ريزي معين مي‌گردد. با وجو اين در مرحله تعيين مسر مسئله عبور يك راه مشخص از مراكز جمعيتي كه در مرحله برنامه‌ريزي به عنوان نقاط عبور اجباري مشخص نشده ، مطر مي‌گردد. عبور يا عدم عبور از نزديكي جنين نقاطي با توجه به عوامل اقتصادي و سياستهاي كلي كشور معين مي‌گردد كه عبارتند از:

1- اهميت راه و اهميت شبكه‌اي كه راه عضوي از آن است.

3-   اهميت مراكز بين راهي از نظر جمعيت و توسعه اقتصادي وسياسي

3-   وجود راههاي ديگر براي ارتبباط نقاط بينابيني

4-   حجم ترافيك بين نقاط مبدأو مقصد

5-   حجمترافيك بين نقاط بين راهي

 

 

2- عوارض طبيعي

پستي‌و بلندي‌هاي زمين و وجود كوه و درياچه و رودخانه كه در گذشته به عنوان تعيين كننده مسير راههاي بياباني در نظر گرفته مي‌شد. هنوز هم در مناطق كوهستاني همه عوامل را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهد. ممكن است كه در نقاط كم عارضه و دشتي ، عوارض طبيعي عامل عمده‌اي در مسيريابي به جساب نيايد، ولي حتي در چنين مناطقي عوارض زمين در انتخاب محل زيرگذرها و روگذرها تاثير عمده دارد. توجه به عوارض زمين در نواع راه و محل مسير راه تواماً اثر مي‌گذارد.

گذشتن از عوارض طبيعي مستلزم انجام خاكبرداري و خاكريزي و ساختمان پل و تولي است. در همه جا اصل كلي در اين است كه در گذشتن از عوارض طبيعي تا جايي كه با حفظ ظوابط طرح هندسي ناسازگار نباشد مقدار خاكريزها و خاكبرداريها در حداقل نگه داشته شود. مسير بايد در عين حال كه ظوابط هندسي خود را حفظ مي‌كند از پستي و بلنديهاي طبيعي پيروي كند و بامحيط خود هماهنگي داشته باشد . راهي كه از عوارض طبيعي پيروي مي‌كند زيبا به نظر مي‌رسد، كمخرجتر است ، عوارض نامساعد محيطي كمتري دارد و ارتباطش با شبكه راههاي اطراف و تاسيسات موجود ساده‌تر تامين مي‌شود.

3- ظوابط طرح هندسي

ظوابط طرح هندسي نظير حداكثر شيب ، حداكثر طوول در شيب حداقل شعاع قوسها ، مقطع عرضي، و نظاير آن در تعيين مسير ، مخصوصاً در مراحل قطعي شدن مسير راه اهميت اعمده دارد. حداكثر شعاع مجاز باعث مي‌گردد كه در عبور از زمين‌هاي پر شيب طول مسير مصنوعاً زياد گردد. رعايت حداقل شعاعقوسها در طرح راه تاثير عمده دارد. با توجه به عرض راه و مشخصات مقطع عرضي ، در مراحل قطعي شدن مسير محور راه جابه جا مي‌گردد تا آنكه وضعيت مطلوب از نظر خاكبرداري و خاكريزي در مقطع عرضي به دست آيد. در عبور از كنار دره‌ها سعي بايد كرد كه در مقطع عرضي تماماً در خاكبرداري قرار گيرد . زيرا كه وجود خاكريز در كنار دره حجم ديوارسازي را كه كار پرحرجي است بالا مي‌برد.

 

 

4-  زمين‌شناسي

مطالعه زمين‌شناسي مسير راه از نظر ثبات و استحكام و احتكال لغزش و ريزش و نشست لايه‌هاي بستري كه راه برنامه‌ريزي آن قرارمي گيرد لازم است. در نقاط كوهستاني مخصوصاً بايد لايه‌هاي زمين را  از نظر تعادل زمين‌شناسي واحتمال لغزي بررسي كرد و سعي كامل نمود كه مسير از مناطق بياباني ثبات و غير مستحكم عبور نكند. حفاظت و تقويت و نگاه‌داري راهي كه از نواحيبي‌ثبات و بياباني‌تعادل از نظر زمين‌شناسي مي‌گذرد بسيار پرخرح وتقريباً غير ممكن است. مطالعات زمين‌شناسي و شناخت آبهاي زيرزميني مخصوصاً در محل احداث تونلها كمال اهميت را دارد. زيرا كه نوع زمين و چگونگي آبهاي زيرزميني مخارج احداث تونل را ممكن است چندين برابركند و بنابراين از همان مراحل اوليه انتخاب مسير مطالعات زمين‌شناسي ، حداقل به صورت سطحي ، بايد انجام گيرد و در مراحل اوليه انتخاب مسير نمونه‌ها و اطلاعات زمين‌شناسي جمع‌آوري كرده‌اند. توسط متخصصان مكانيك خاك و مكانيك سنگ بررسي و تحليل مي‌گردد تا نقاط بياباني‌ثبات و غير متعادل مشخص مي‌گردد.

وجود آبهاي زيرزميني ممكن است در چگونگي ساختمان و مخارج راه تاثير بگذارد. ممكن است به علت بالا بودن سطح آبهاي زير زمين ارتفاع خاكريزي زياد گرفته شود و با فراهم ساختن لايه‌هايي از مصالح مناسب جلوي نفوذ آبهاي زيرزميني به روسازي گرفته شود و همۀ اين پيشبينيها مخارج راه را بالا مي‌برد و بنابراين در انتخاب مسير تأثير مي‌گذارد. مخصوصا در احداث راههاي شهري گود (در شهرها ممكن است شاهراه را گود بسازند تا به اين ترتيب شبكه موجود خيابانها به راحتي از روي راه گود بگذرد و وجود شاهراه ارتباط شبكه‌هاي شهري را كم نسازد) وجود آبهاي زيرزميني و تسهيلات شهري عامل بسيار عمده‌‌اي است زيرا كه مخارج ساختمان راه گود را بسيار زياد مي‌كند و از اين رو در انتخاب محل مسير تاثير مي‌گذارد.

5-  جنس پي جسم و ساختمان‌ها

مقاومت زمين چه از نظر قرارگيري خاكريزي و چه از نظر احداث پلها و ديوارها عامل موثري در انتخاب مسير است. مخارج احداث راه برنامه‌ريزي زمينهاي سست باتلاقي زياد است و نهايت كوشش را بايد كرد تا راه از چنين مناطقي نگذرد . همچنين مقاومت زمين پي ابنيه فني بزرگ در مخارج آنها تاثير مي‌گذارد.

6-  وجود مصالح مناسب

براي ساختمان راه نياز به مقادير زيادي مصالح نظير خاك مناسب براي خاكريزها و مصالح رودخانه‌اي و سنگ براي روسازي و آسفالت و ساختمانهاي فني مي‌باشد. دوري يا نزديكي مسير راه از معدن مصالح فلسطين در مخارج راه و در نتيجه در انتخاب مسير آن تاثير مي‌گذارد.

7-  نگاهداري راه

انتخاب كسير در چگونگي و مخارج نگاهداري و حفاظت راه تاثير عمده دارد. در مناطق كوهستاني بايد نقاط برف‌گير را شناخت و سعي نمود كه را از چنين نقاطي نگذرد. در نواحي كويري امكان دارد مسير ط.وري قرار گيرد كه از ماسه‌هاي روان انباشته نشود. در صورت اجبار عبور از چنين نقاطي (برفگير و ماسه‌گير) بايد راه در روي خاكريزي قرار دادو نه در خاكبرداري تا راه به صورت گودال جمع كننده برف وماسه‌هاي روان همچنين شناختن نقاط بهمن‌گير فوق‌العاده مهم است. سعي كامل بايد كرد كهمسير راه از نقاط بهمن‌گير عبور نكند و در صورت اجبار تعداد دفعاتي كه راه از يك دره بهمن‌گير مي گذرد در حداقل نگاهداشته شود. مخارج لازم براي حفظ راه از بهمن در مقايسهمسيرها بايد در نظر گگرفته شود. در مناطق سردسير و مخصوصاً در مورد راههاي كم آمد و شد سعي تمام بايد كرد تا راه در طرفي از دره قرار گيرد كه در زمستان آفتابگير است. در موارد استثنايي كه راه اجباراً برنامه‌ريزي زمينهاي سست و بياباني‌ثبات قرار مي‌گيرد، از‌ آنجا كه يخ زدنها و آب شدنهاي متوالي بياباني‌تعادل را بياباني‌تعادلتر مي‌كند. از قرار داده مسير در طرف آفتاب‌گير دره خودداري بايد كرد.

8-  زيبايي راه

بخش زيادي از زندگي مردمدر حال حركت و عبور از راههاي شهري شهري و بياباني مي‌گذرد و بنابراين سعي بايد كرد كه راه و اطراف آن به نظر مسافران زيبا و مطلوب است. از طرف ديگر راهها و مخصوصاً راههاي شهري به صورت جسم پرحجمي در محيط اطراف خود حضور پيدا مي‌كنند و اگر در نمود آنها دقت نشود محيط اطراف خود را زشت نيسازند . انتخاب مسير در هر دو مورد فوق تاثير مي‌گذارد . با رعايت نكات زير مي‌توا راه را از نظر مسافران آن زيبا ساخت:

1-  با هماهنگ ساختن پيچها و نشيب و فارزها امروزه شاهراهها و بزرگراهها را به صورت مجموعه‌اي از قوسها وخطهاي مستقيم نمي‌سازند.بلكه كل شاهراه را به صورت منحني متصلدر دل طبيعت و يا در بافت شهري جا مي‌دهند.

2-  با هماهنگ ساختن جسم راهبا محيط طبيعي و انساني اطراف آن ، به گونه ايكه راه به صورت يك جسم زمخت خارجي و مزاحم حاضر نشود، بلكه به ورت نرمي از عوارض طبيعي و بافت شهري تبعيت كند.

3-  با انتخاب درست مسير راههاي شهري و بياباني مي‌توان مناظر دلپذير را در ديدراننده قرار داد. در راههاي بياباني ممكن است با انحراف مختصري مناظر زيباي دورافتاده در دسترس و ديد مسافران قرار داده شود. در عبور از كنار شهرها سعي مي‌كنند كه مسافران تصوير گويايي از شهر كناري ببينند.

 

 

9-  حفظ محيط طبيعي

محيط طبيعي به خاطر ارزشهايي كه از نظر زيبايي و گردشي دارد وهمچنين به خاطر حفظ نظام زيستي گياهان و حيوانات بايد حفاظت گردد. در انتخاب كسير بايد نهايت دقت از نظر حفظ مناطق با ارزش طبيعي اعمال شود و بدون دليل موجه چنين مناطقي به علت احداث راه نابود نگردد. اننتخاب صحيح كسير نه تنها مناطق با ارزش را نابود نمي‌سازد بلكه دسترسي به چنين مناطقي را فراهم مي‌كند و به اين ترتيب منطق دورافتاده طبيعي بهپارك و گردشگاه‌هاي فابل دسترسي براي همه تبديل مي‌گردد. از نظر حفظ نظام زيستي گياهان و حيوانات اصل كلي اين است كه دخالت در طبيعت در كمترين حد خود باشد. در عبور رودخانه‌ها و تغيير جريان آبهاي سطحي بايد سعي گردد كه ازدياد آب شكستگي در حداقل باشد. هنگامي كه مسير در موازات رودخانه حركت مي‌كند بايد دخالت در مسير رودخانه را حداقل نگاه داشت و بهطور كلي مسيري بهتر است كه در جريان آب كمترين تغيرات را وارد سازد. براي حصول اطمينان از حفظ محيط طبيعي بايد در هنگام مسيريابي صورتي از نقاط طبيعي با ارزش تهيه نمود و تغييراتي راكه راه دراين نقاط وارد مي‌سازد يادداشت و گزارش كرد. راهها آلوده‌كنندگان عمده هوا هستند و لازم است كه اين مطلب هنگام تعيين مسير راه در نظر گرفته شود و سعي گردد كه مسير از نزديكي ناقط كه پاكي هواي آنها با اهميت است عبور نكنند . مثلا راههاي اصلي پرترافيك را نبايد از نزديكي پاركها و گردشگاه‌هاي عمومي عبور داد. هموم راههاي و مخصوصاً راههاي شهري با ايجاد سر و صدا آرامش محيط زيست را به هم مي زنند وبه همين دليل ابيد در هنگام مسيريابي دقت كرد تا مسير نقاطي كه در مقابل صدا حساس است نظير مناطق مسكوني و بيمارستانها و پاركها و گردشگاهها عبور نكند. در صورتي كه دور نگاهداشتن راه از اين نقاط به علت حفظ ضوابط ديگر مقدور نباشد، جلوگيري از نفوذ سرو صدا با ايجاد موانع صوتي نظير درختكاري و ايجاد ساختمانها و همچنين با كاربري ديوارهاي آجري يا بلوك سيماني و يا تيغه‌هاي مخصوص جلوگيري از نفوذ صوت امكانپذير است.

رودخانه‌ها و درياچه‌هايي كه در حوالي راه قرار دارند و در پايين دست راه واقع شده‌اند با ايجاد راه مواد خارجي و رسوبات بيشتري دريافت مي‌كنند. احداث راه با تغيير رژيم آبهاي سطحي ممكن است آب شستگيهاي زمينها را بيشتر كند و ازدياد آب شستگيها و رسوبات حاصله در رودخانه هاي پايين دست را بالا ببرد. تغيير رژيم آبهاي سطحي ممكن است باعث از بين رفتن رستنيهاي قسمتي از زمينها گردد و از بين رفتن گياهان و درختان كه عوامل جلوگيري از فرسايش هستند باعث ازدياد فرسايش زمين مي‌گردد.

بنابراين در پروژه راه بايد سعي كرد تا دخالت راه در رژيم آبهاي سطحي در حداقل باشد و براي اين منظور بايد از خاكبرداريهاي بزرگ جلوگيري كرد و سعي نمود تا محل كانالهاي طبيعي آب حتي‌المكان تغيير نكند.

مسير نبايد به صورت نامطلوب و زمختي در طبيعت جاگيرد و زيباييهاي طبيعي را به هم بزند بايد سعي كرد كه مسير ارتباط دهنده‌اي منطقي بين عوارض طبيعت باشد و جنگل، كوه، تپه، نحر، روخانه، درياچه و ديگر زيباييهاي طبيعت را به هم مرتبط سازد. نبايد بدون فكر زيباييهاي طبيعي را با جسم خارجي راه تكه تكه كرد بلكه مسير راه بايد با طبيعت و عوارض آن به هم پيوستگي پيدا كند.

10- حفظ محيط انساني

هيچگاه نبايد فراموش كرد كه هدف اصلي از ايجاد هر راهي زندگي بهتر براي انسانهاست.

راه بيش از هر راهي فراهم كردن زندگي بهتر براي انسانهاست. راه بيش از هر وسيله‌اي براي بهتر ساختن محيط زيست انساني است ايناصل ابتدايي كهبسيار ساده است متاسفانه هنوز هم توسط گروه زيادي از طراحان و مهندسان راه ناديده گرفته مي‌شود. در انتخاب و طرح مسير به علايق مردم و به مسائل انساني نهايت بي‌توجهي مي‌گردد و هدف نهايي به جاي بهتر ساختن جوامع انساني حركت هر چه سريعتر وسايل نقليه فرض مي‌گردد. عدم توجهي كه در ساختمان بسياري از راهها به چگونگي عبور عابر پياده شده است مبين اين فراموشي شده است.

محيط اجتماعي و فيزيكي كه انسان در آن زندگي مي‌كند تعيين كننده بسيار مهمي مخصوصاً در انتخاب مسير راههاي شهري است. مسير نبايد طوري انتخاب گردد كه بناها، مزارع، كارخانه‌ها ، مناطق مسكوني، گردشگاهها، مراكز تجارت و به طور كلي هر جايي كه از نظر اقتصادي و اجتماعي داراي ارزشي است بدون دليل موجه در زير عبور راه نابود گردد.

مسير راه نبايد از آثار تاريخي و بناها و آثار مذهبي و قبرستانها عبور كند. در مناطق شهري مسير بايد از بافت شهري و شكل خيابانهاي شهري تبعيت كند. بايد سعي كامل شودكه يگانگي و يكپارچگي قسمت‌هاي مختلف شهر حفظ گردد.

محله‌هاي مسكوني را كه مدارس ابتدايي و مساجد و قرستانها و بستگيهاي محلي مخصوص به خود دارند نبايد باشاهراههاي شهري به دو نيم تقسيم كرد. پاركها، بازراها و. مجتمع‌هاي صنعت و تجارت و واحدهاي آموزشي را نبايد با عبور راه به دو قطعه مجزا تبديل كرد. در صورتي كه مسير اجباراً از درون واجدي نظير آنچه كه ذكر شد ميگذرد، بايد سعي كامل نمود تا وسايل ارتباط عابران پياده با زيرگذر يا روگذر و يا پلها و تونلهاي مخصوص پياده فراهم گردد. در مورد شاهراهها و بزرگراههاي بياباني بايد دقت كرد كه راه از وسط آباديها عبور نكند و در جاهايي كه رفت و آمد از اين طرف به آن طرف مسير وجود دارد، پيش‌بيني پل مخصوص عابر پياده بشود. اگر در انتخاب مسير دقت گردد كه بدون توجه از وسط وسايل و تعلقات زندگي يك واهد به خصوص نگذرد بسياري از مسائل طع شدن دسترسي افراد حل خواهد شد.

محل مسير ممكن است در وضع اقتصادي و اجتماعي گروه به خصوصي موثر باشد. احداث يك راه ممكن است باعث رونق كسب و كار محلي گردد يابالعكس با جذب ترافيك عبوري كه از محل به خصوصي مي‌گذشته است ممكن است باعث كسادي و از كار افتادن كسب و كار گروه به خصوصي گردد. جامعه‌اي كه راه مي‌خواهد بايد جبران خسارت اين گروه را كه كسب و كار آنها به دليل احداث راه بهتري در جاي ديگر از رونق افتاده است، بكند، زيرا اينان افراد انساني هستند كه يكباره مسير راه زحمات چندين ساله آنان رابه خطر انداخته است. جا به جا كرد افراد و فراهم ساختم مجل كسب و زندگي براي افرادي كه محل كار و يا محل زندگي آنها در مسير راه قرار مي‌گيرد بايد مورد توجه كامل قرار گيرد. سعي بايد كرد كه انتخاب مسير به قسمتي باشد كه مقدار اين جا به جا شدن به حداقل تقلل يابد. در صورتي كه اجباراً خانه و محل كار افراد در زير مسير قرار مي‌گيرد بايد از همان مرحله مطالعه مسير مسائل انساني و اقتصادي و اجتماعي و حقوقي همراه با چنين جا به جا شدني را مورد مطالعه قرار داد و رسيدگي نمود. جامعه‌اي كه راه مي‌خواهد بايد خسارت وارد بر اين گروه از جامعه را تامين كند. مهندسي كه مسير راه را مي‌گذارد بايد معني بياباني‌خانمان شد و بياباني‌محل كسب شدن را درك كند تا بي دليل زندگي افراد را به دست مسير نسپارد.

11- مخارج ساختمان راه

مخارج ساختمان راه عامل بسيار عمده‌اي است كه در تمامي مراحل مطالعه مسير و طرح راه نبايد از نظر غافل شود. صرفه‌جويي در مخارج راه بايدبا توجه به عوامل ديگر تعيين شود. مخارجيكه براي يك راه صرف مي‌شود با توجه به نوع راه و بودجه واهميت پروژه و حجم ترافيك آينده و احتمال گسترش و توسعه اطراف معين گردد.

نتجه‌گيري :

با توجه به ظوابط طرح هندسي راه عوامل تعيين كننده ديگر، مسير راه بايد به گونه‌اي تعييين گردد كه دسترسي مناسب و زيبايي را به همراه داشته باشد. علاوه برنامه‌ريزي اين طراح بايد به مخارج ساختمان راه كه عامل بسيار عمده‌اي در تمام مراحل مطالعه مسير طرح راه است توجه لازم را مبذول دارد.

منابع

1)      احتشامي ، منوچهري (راه‌ساز، طرح هندسي و زيرسازي آن) جلد اول

انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي، چاپ دوم 1375

2)      منجم، سعيد: (راه‌سازي)، انتشارات انگيزه، چاپ دوم پاييز 1383

3)   قريب، فريدون:( شبكه ارتباطي در طراحي شهري )، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم زمستان 1382

4)   توسليريال محمود: (اصول و روشهاي طراحي شهري و فضاهاي مسكوني در ايران، جلد دوم، طراحي دسترسي)، مركز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري ايران وزارت مسكن و شهرسازي، چاپ سوم 1371

1- بهطوريكه بزرگراهي كه زا مركز شهر سانفرانسيسكو عبور مي‌كرد . پس از زلزله اخير چون به   زيبايي شهر لطمه وارد مي‌آورد به مجع‌اوري و تخريب آن اقدام نمودند.