انواع پیچ و مهره
شرح انواع مختلف پيچها:
در بيشتر واحدهاي صنعتي از پيچ ها براي سوار كردن و اتصال قطعات روي يكديگر و نيز تنظيم دستگاههاي صنعتي و يا جهت انتقال حركت استفاده مي شود. در كمتر دستگاهي است كه از پيچها استفاده نميشود بهمين دليل است كه اهميت آنها در صنعت بسيار زياد ميباشد. موارديكه از پيچها استفاده ميشود عبارتند از:
ماشينهاي ابزار، انواع گيره ها، وسائط نقليه، ابزرار و ادوات جنگي و كشتي ها، هواپيماها، ساختمانهاي فلزي، ميز و صندلي، ماشينهاي چاپ و ريسندگي و بافندگي.
تراشيدن پيچها بوسيله ماشين تراش و يا ساير دستگاههاي ديگري نيز صورت ميگيرد كه البته برحسب نوع دقت و اندازة آن در دستگاه مخصوص بخود تراشيده يا ساخته ميشوند.
شكل (142) تراشيدن پيچ را بوسيله ماشن تراش نشان ميدهد كه با داشتن مشخصات كامل پيچ و با در نظر گرفتن اصول پيچ تراشي و مراحل آن ميتوان آنرا تراشيد. ولي بطور كلي تراشيدن پيچ با ماشين تراش بدون شك يكي از مشكلترين عملياتي است كه انجام ميگيرد. منظور از تراشيدتن پيچ ايجاد شيار مارپيچي با فرم دندانه و زاويه مشخصي روي محيط استوانه اي ايجاد ميگردد ميباشد. علاوه بر آن نيز ميتوان همين عمل را در داخل سوراخهاي داخلي انجام داد.
شرح اجزاء مختلف پيچ و طريقه تراشيدن آنها:
قبل از اينكه به تراش پيچها اقدام نمائيم لازم است كه اجزاء مختلف آنرا بشناسيم براي اين منظور بطور خلاصه بشرح هر يك بصورت زير ميپردازيم.
1- قطر خارجي Mujor D – بزرگنرين قطر پيچ و يا مهره را قطر خارجي آن گويند كه عبارت است از اندازه سر دندانه تا سر دندانه مقابل كه آنرا با حرف OD نمايش ميدهند.
2- ارتفاع يا گودي دندانه Depth of T – ارتفاع دندانه عبارت است از فاصله قائم ميان سر دندانه تا ته دندانه پيچ كه آنرا با علامت h مشخص مينمايند.
3- قطر داخلي Minor D كه كوچكترين قطر پيچ و يا مهره را قطر داخلي گويند كه اندازه آن عبارت است از فاصله ته دندانه تا ته دندانه مقابل آن يا بعبارت ديگر برابر است با تفاضل قطر بزرگ دو برابر ارتفاع دندانه كه با حرف I نشان ميدهند. شكل (143) اجزاء مختلف پيچ را نشان ميدهد.
4- تعداد دندانه Nimber of T. – همانطور كه در شكل پيدا است تعداد دندانه عبارت است از تعداد دندانه در يك اينچ روي محيط در طول پيچ كه براي تعيين آن خط كش يا كليس را روي پيچ مطابق شكل قرار داده و سپس دنداغنه هاي بين يك اينچ را ميشماريم كه معمولاً آنرا با حرف N نمايش ميدهيم. علاوه بر آن ميتوان با طرق مختلف ديگري آنرا اندازه گيري نمود كه عبارت از استفاده از شابلن باين ترتيب كه شابلن مورد نظر را روي دندانه ها قرار داده و در صورتيكه نوري از بين دندانه ها نشاهده نشد تعداد دندانه هائيكه روي شابلن نوشته شده است همان تعداد دندانه پيچ خواهد بود.
5- گام يا تقسيم دندانه Pitch – فاصله نوك يك دنده تا دنده مجاور و يا فاصله يك نقطه از ته دنده تا نقطه مشابه از ته دنده ديگر را گام يا تقسيم دنده گويند كه با علامت P مشخص ميكنند.
6- تارك يا پهناي سر دنده Crest – سر دندانه پيچ هاي يكنواخت ملي داراي سطح باريكي است كه طرفين يك دندانه را بهم متصل ميسازد با f علامت گذاري شده است.
7- پهناي ته دندانه root – كف شيتر بين دو دندانه محور كه طرفين آنها را بهم متصل ميسازد پهناي ته دندانه گويند كه با علامت C يا R نمايش ميدهند.
8- فطر متوسط (قطر ميانه) پيچ Pitch D. – قطر ميانه عبارت است از استوانه فرضي كه دنده هاي پيچ را در محلي قطع ميكند كه در آن قسمت هر دندانه مساوي پهناي شيار مجاور آنست و يا بعبارت ديگر عبارت است از تفاضل قطر بزرگ و ارتفاع دنده كه با علامت DP و يا E نمايش داده ميشود.
9- گام محوري پيچ Lead – گام محوري پيچ عبارت است از فاصله ايكه پيچ در داخل مهره يا مهره روي پيچ در يك دور گردش اين گام درست شبيه گام دندانه ميباشد. شكل (146) – گامهاي محوري متعددي را نشان ميدهد. قسمت بالا يك نوع پيچ يك راهه كه داراي يك گام ميباشد معرفي مينمايد.
10- فرمول لازم براي محاسبه گام محوري بصورت زير نوشته ميشود.
|
مثلا مقدار گام محوري كه همان گام دندانه ميباشد براي پيچ 9 دنده در يك اينچ برابر است با
ولي در يك پيچ دو راهه كه داراي 9 دنده در يك اينچ ميباشد تعداد گام آن برابر است با
زاويه دندانه: Tread A
زاويه دندانه عبارت است از زاويه ايكه بين دو سطح شيب دار دندانه بوجود مي آيد و مقدار آن در پيچهاي ميليمتري و آمريكايي و يكنواخت ملي 60 درجه و در پيچهاي ويتورت 55 درجه مي باشد.
10- زاويه مارپيچ Hexil A – زاويه مارپيچ عبارت از زاويه اي كه دنده مارپيچي در هر نقطهع واقع بر محيط استوانه اي بقطر ميلانه پيچ با صفحه عمود بر محور پيچ مي سازد مي باشد كه معمولا با علامت مشخص مي كنند.
11- منحني مارپيچ – اگر كاغذي را بشكل مثلث قائم الزاويه ABC بريد بطوريكه BC ارتفاع مثلث برابر گام پيچ و ضلع AC از مثلث برابر محيط خارجي پيچ يعني و يا برابر محيط متوسط يعني درنظر بگيريم وتر AB از مثلث قائم الزاويه منحني پيچ را نشان مي دهد. در اين صورت اگر مثلث مذكور را حول پيچ يا استوانه مورد نظر كه محيط خارجي يا محيط متوسط برابر و يا باشد به پيچيم بطوري كه AC روي محيط استوانه قرار گيرد وتر مثلث قائم الزاويه حول استوانه مارپيچ پيچيده مي شود كه از دو نقطه B و C روي طول استوانه در يك امتداد قرار گرفته و فاصله بين B و C گام پيچ را نشان مي دهد. و نيز زاويه بين وتر AB وضع مثلث AC را زاويه مارپيچ گويند كه مقدار آن از روابط زير بدست مي آيد شكل زير مطلب را روشن تر مي سازد.
تانژانت زاويه مارپيچ
ولي چون دقت پيچ ها را در محيط متوسط (قطر متوسط) در نظر مي گيرند در اين صورت براي محاسبه زاويه مارپيچ مي توان بطريق زير عمل نمود.
تانژانت زاويه مارپيچ
مثال – مطلوب است محاسبه زاويه مارپيچ پيچ
ارتفاع دندانه
گام دندانه
قطر متوسط پيچ يا
انواع پيچها و موارد استفاده هر يك:
در حالت كلي پيچها بر دو نوع مي باشند:
1- پيچهاي مثلثي
2- پيچهاي ذوذنقه اي
كه در اين مقوله فقط به انواع پيچهاي مثلثي مي پردازيم.
پيچهاي مثلثي عموماً بمقدار زيادي در اتصال قطعات بكار مي روند بخصوص پيچهائيكه بوسيله ماشينهاي تراش در كارگاه ماشينهاي ابزار توليد مي شوند. و نيز براي استاندارد كردن پيچها بيشترين تحقيقات و مطالعات صورت گرفته است. اندازه هاي پيچهاي يكنواخت و ملي دنده درشت و دنده ريز و خيلي ريز مي باشد كه اين نوع پيچها را با زاويه 60 درجه در شكل (148) مشخص نموده است سر دندانه آنها تخت و ته دندانه گرد در نظر گرفته شده كه معمولاً پيچهاي سرتخت در پيچهاي آمريكائي و سرگرد در پيچهاي انگليسي مورد استفاده قرار ميگيرند.
انواع پيچها از لحاظ شكل دندانه:
1- پيچهاي استاندارد يكنواخت آمريكائي
2- پيچهاي مثلثي نوك تيز sharp.v.thread
3- پيچهاي شماره اي
4- پيچهاي لاونهرز
5- پيچهاي لوله
6- پيچهاي مثلثي انگليسي (پيچهاي ويت ورث)
7- پيچهاي اتحاديه مهندسين انگليسي
محاسبات لازم:
|
بطوريكه قبلا مشخصات كامل يك پيچ مثلثي را تعريف نموديم اكنون ميپردازيم بمحاسبات مربوطه:
رابطه 1 گام پيچ
رابطه 2 ارتفاع دندانه
رابطه 3 پهناي سر و ته دندانه
رابطه 4 قطر داخلي
رابطه 5 قطر متوسط
رابطه 6 قطر بزرگ
رابطه 7 قطر بزرگ
محاسبه قطر مته براي مهره ها:
براي اينكه مهره اي جهت پيچ مشخصي بسازيم لازم است كه ابتدا آنرا باندازه معيني با مته سوراخ نموده و يا با تراش آنرا داخلي تراشي نمائيم براي اين منظور بايستي قطر مته يا اندازه داخلي مهره را محاسبه نموده سپس بهمان اندازه با مته سوراخ و يا داخل تراشي نمائيم اصولا براي اينكه مهره ساخته شده روي پيچ بخوبي حركت نمايد بايد ميان قطر داخلي پيچ و قطر داخلي مهره فضاي آزادي بنام لقي Clearance پيش بيني شود يعني مهره را با مته اي كه قطرش از قطر داخلي پيچ بزرگتر است سوراخ نمائيم درنتيجه مهره ميتواند آزادانه بدون لقي روي پيچ حركت كند و همچنين اين عمل از شكستن قلاويز ضمت قلاويزكاري جلوگيري خواهند نمود.
مقدار فضاي آزاد يعني اضافه اندازه قطر داخلي سوراخ مهره از قطر داخلي پيچ بستگي به جنس مهره دارد و اين مقدار براي فلزات معمولي مانند فولاد كم كربن و بسياري از آلياژهاي مس در حدود گودي دنده يعني انتخاب ميشود ولي براي فلزات سخت اين مقدار فضاي آزاد از هر طرف برابر درنظر گرفته شده است اگر قطر داخلي مهره را با T نشان دهيم ميتوان اندازه قطر مته را از رابطه زير بدست آورد.
همانطوريكه در گذشته گفتيم قطر داخلي پيچ برابر است با و چون بايد قطر داخلي مهره قدري بزرگتر از قطر داخلي پيچ باشد در اينصورت اضافه اندازه از هر طرف كه برابر و يا بوده بقطر داخلي اضافه كنيم خواهيم داشت.
قطر داخلي
قطر مته
و چون بجاي I مقدارش يعني اندازه قطر داخلي پيچ را قرار دهيم نتيجه ميشود.
اگر بجاي h ارتفاع دندانه پيچ مقدارش يعني را قرار دهيم نتيجه بصورت زير خواهد شد.
و در نتيجه فرمول كلي برابر است با
قطر مته براي فلزات معمولي و فولادهاي كم كربن
قطر مته براي فلزات سخت
تراشيدن پيچهاي مثلثي:
1- تراش پيچ بوسيله ماشين تراش.
2- تراش پيچ بوسيله ماشينهاي كپي.
3- تراش پيچ بوسيله ماشين سري تراش.
4- تراش پيچ بوسيله ماشينهاي پيچ تراشي
5- تراش پيچ بوسيله ماشينهاي فرز.
6- تراش پيچ بوسيله حديديه و قلاويز.
7- تراش پيچ بوسيله دستگاهي كه رنده آن داراي حركت دوراني است.
8- پيچ تراشي به سنگهاي سمباده (سنگ زني پيچها).
9- ساختن پيچ بوسيله غلطك كاري (غلطك زدن).
10- ساختن پيچ بوسيله ريخته گري.
1- تراش پيچ بوسيله ماشين تراش:
براي تراشيدن پيچهاي مثلثي بوسيله ماشين تراش ميتوان بدو صورت زير عمل نمود.
الف – تراش پيچ بوسيله ماشين تراشيكه داراي جعبه دنده پيچ تراشي ميباشد در اين نوع ماشينها كه داراي جعبه دنده پيچ تراشي و نيز داراي ميله پيچ تراشي و ميله كشش براي حركت سوپرت طولي و سوپرت عرضي جهت پيشاني تراشي و روتراشي قطعات كار ميباشد كه حركت آن از جعبه دنده گرفته ميشود ميله پيچ بري براي هدايت سوپرت طولي جهت تراشيدن پيچ ها مورد استفاده قرار ميگيرد. اين ميله حركت خود را از محور اصلي ميگيرد ميله پيچ بري داراي پيچي است كه گام آن بر حسب اينچ و يا ميليمتر مشخص شده است نوع دنده پيچ آن از نوع پيچهاي ذوذنقه اي است. براي تراشيدن پيچها بوسيله ماشين تراش بايستي رنده پيچ تراشي را مانند دنده پيچ خواسته شده بوسيله ماشين سنگ پايه دار يا سنگ روي ميزي تيز نموده و سپس روي سوپرت دستي ماشين بصورت عمود بر محور كار قرار داد.
جدول پيچ تراشي براي پيچهاي اينچي
|
تعداد دنده در يك اينچ – مقدار بار بر حسب هزارم اينچ |
جدول پيچ تراشي و تنظيم بار |
|||||||||
|
7 0481/0 |
5/6 0518/0 |
6 0561/0 |
0585/0 |
5/5 0612/0 |
5 0675/0 |
5/4 0748/0 |
4 0841/0 |
48
|
A |
|
|
14 024/0 |
13 0259/0 |
12 028/0 |
5/11 0293/0 |
11 0306/0 |
10 0337/0 |
9 0374/0 |
8 0421/0 |
24
|
A |
|
|
28 012/0 |
26 0129/0 |
24 014/0 |
23 0146/0 |
22 0153/0 |
20 0168/0 |
18 0189/0 |
16 021/0 |
24 |
B |
|
|
56 006/0 |
52 0065/0 |
48 007/0 |
46 0073/0 |
44 0076/0 |
40 0084/0 |
36 0093/0 |
32 0105/0 |
24
|
C |
|
|
112 003/0 |
104 0032/0 |
96 0025/0 |
92 0037/0 |
88 0038/0 |
80 0082/0 |
72 0047/0 |
64 0053/0 |
24 |
D |
|
|
224 0015/0 |
208 0016/0 |
192 0017/0 |
181 0018/0 |
176 0019/0 |
160 0021/0 |
111 0023/0 |
128 0026/0 |
24 |
E |
|
|
A C E
B D
|
||||||||||
تراش پيچها اصولاً دو روش درنظر گرفته شده كه عبارتند از:
1- پيچ رتاشي با دور معكوس
2- پيچ تراشي بكمك ساعت پيچ بري
همچنين براي تراش پيچ مثلثي ميتوان به سه طريق زير عمل نمود.
1- استفاده از سوپورت عرضي (بار عمودي).
2- انحرباف سوپورت دستي تحت زاويه 30 درجه.
3- استفاده از سه رنده (پيچ تراشي بوسيله قلم).
تراشيدن پيچهاي داخلي (مهره ها)
پيچهاي داخلي كه همان مهره ها مي باشند از نظر دندانه بستگي بنوع دندانه پيچ خارجي دارد كه شرح انواع آنها قبلاً داده شده است اكنون ميپردازيم بشرح تراشيدن پيچهاي داخلي
(مهره ها)
براي تراشيدن پيچهاي داخلي تنظيم ماشين از نظر جدول پيچ تراشي مانند پيچهاي خارجي ميباشد ولي براي تنظيم رنده ميبايستي بدو طريق زير عمل نمود.
1- ابتدا رنده تيز شده را روي سوپرت دستي داخل قلم گير بسته و سپس بعد از قرار دادن شابلن در پيشاني كار رنده را داخل مثلث ايجاد شده روي شابلن قرار ميدهيم بطوريكه نيمساز زاويه نوك رنده عمود بر محور كار قرار گيرد و سپس قلم گير را محكم ميكنيم و عمل پيچ تراشي را شروع خواهيم نمود. مانند شكل زير:
2- طريقه دوم تنظيم رنده – براي تنظيم قلم در اين روش ميتوان سوپرت دستي را به پشت قطعه كار برده و شابلن رنده را روي محيط در پشت آن قرار داده و سپس رنده پيچ تراشي را داخل مثلث ايجاد شده روي شابلن قرار ميدهيم در اين صورت پس از تنظيم رنده دستگاه رنده گير را محكم بسته و شروع به پيچ تراشي مينمائيم مانند شكل زير.
براي تراشيدن پيچهاي داخلي نيز مانند پيچهاي خارجي گاهي اوقات در انتهاي پيچها عمل گاه گيري صورت ميگيرد. ولي در اين طريقه عمل گاه گيري يا با اصطلاح پله تراشي ثدري از ارتفاع دندانه پيچ بايستي بيشتر باشد تا رنده در كار فرو نرفته ارتعاش و يا از شكستن رنده جلوگيري بعمل آيد.
در صورتيكه پيچ تراشي در سراسر سوراخ قطعه مورد نظر باشد ديگر احتياجي بگاه گيري نخواهد بود مانند اغلب مهره ها در اين طريقه عمل پيچ تراشي بهتر و سريعتر صورت ميگيرد. شكلهاي زير مطلب را روشن تر ميسازد.
هنگام تراش پيچهاي داخلي گاهي براي ديد بهتر در عمل پيچ تراشي قلم پيچ را از سمت پشت قلم گير بسته و لبه برش برعكس برش رنده پيچ تراشي داخلي كه در سمت جلو قطعه قرار ميگرفت ميباشد. در اين روش تنظيم رنده ساده بوده و تنظيم آن مانند تنظيم رنده هنگام پيچ تراشي خارجي ميباشد موقع پيچ تراشي بايستي دور ماشين عكس حالت قبل باشد در اين طريقه ميدان ديد بسيار زياد خواهد بود.
رنده هاي پيچ تراشي داخلي (مهره ها):
رنده هاي پيچ تراشي داخلي از نظر نوع قلم گير با قلم گيرهاي پيچ تراشي خارجي فرق خواهد كرد و بطور كلي دو نوع ميباشد كه عبارتند از:
رنده هاي يك پارچه:
اين نوع رنده ها بصورت يك ميله گرد سركج ساخته شده كه در قسمت سركج ميله رنده مثلثي يا مربعي يا بصورت ذوذنقه ميسازند كه از نظر زوايا مانند رنده هاي پيچ تراشي خارجي ميباشد در اين صورت رنده در داخل رنده گير بسته و روي دستگاه سوپرت دستي بسته و بطريق گفته شده قبلي تنظيم ميشود.
2- رنده هاي دوپارچه:
اين نوع رنده ها از دو قسمت تشكيل شده كه عبارتند از تيغه گير كه ابتدا رنده لازم كه ممكن است بر حسب نوع كار و نوع ماشين از تيغچه هاي 44 و 66 و 88 و 1010 و يا بزرگتر باشد كه آنها را براي پيچ لازم تيز نموده و در داخل ميله تيغه گير كه داراي سوراخ 4 گوش ميباشد قرار داد. سپس بوسيله پيچي كه در پيشاني ميله قرار دارد تيغچه را محكم ميكنيم و بعد از عمليات رنده را نسبت بكار تنظيم نموده و پيچ داخلي (مهره) لازم را ميتراشيم.
ب- تراش پيچ بوسيله ماشن تراش بدون جعبه دنده، همانطوريكه ميدانيم براي ايجاد يك گام يا تعداد دنده روي ميله اي بايستي تعداد دور محور اصلي (ميله كار) نسبت بدور ميله پيچ بري داراي نسبت معيني باشد يعني بازاء يكدور محور اصلي (ميله كار) رنده باندازه يك گام حركت طولي داشته باشد. مثلاً براي تراشيدن پيچي با گامي برابر 8 ميليمتر است كه دستگاه حامل سوپرت كه بوسيله دو نيم مهره حركت طولي بسمت چپ اگر پيچ راست گرد و بسمت راست در صورتيكه پيچ چپ گرد باشد تغيير مكان نمايد.
حال چنانچه ميله پيچ تراشي گام آن يا تعداد دنده آن برابر با گام و يا تعداد دنده پيچ مورد تراش يعني 8 ميليمتر باشد زمانيكه اين ميله (ميله پيچ تراشي) يك دور كامل بگردد تغيير مكان لازم را براي سوپرت طولي (رنده) ايجاد ميكند. در صورتيكه بخواهيم پيچي با گامي برابر 4 ميليمتر بتراشيم هنگاميكه محور اصلي (ميله كار) يك دور گردش نمايد ميله پيچ بري بايستي فقط نيم دور گردش نمايد اين عمل زماني است كه ميله پيچ بري 8 ميليمتر باشد براي ايجاد نسبت دلخواهي بين دور محور اصلي (ميله كار) و دور ميله پيچ بري بايستي از چرخ دنده هاي تعويضي استفاده شود. كه اين چرخ دنده ها بايد روي محور اصلي و ميله پيچ بري و محورهاي فرعي ماشين مطابق شكل زير كه روي قيچي قرار دارند سوار شوند.
البته باز كردن و عوض كردن چنين چرخ دنده هائي براي تراش پيچهاي مختلف باعث اتلاف وقت ميشود از اين جهت ديگر از چنين ماشينهائي استفاده نميشود. ولي ميتوان گفت چنين ماشينهائي شالوده ماشينهاي مدرن امروزي بوده كه بر اساس آنها اكنون ماشينهاي با جعبه دنده اي براي انواع پيچها ساخته شده است.
براي محاسبه چرخ دنده ها لازم جهت تراش انواع پيچها بوسيله ماشينهاي تراشيكه ميله پيچ بري آنها داراي گام يا تعداد دنده در اينچ مختلف ميباشد بطريق زير محاسبه ميشوند.
طريق سوار كردن چرخ دنده ها بطور ساده
|
طريقه سوار كردن چرخ دنده ها بطور مركب
در رابطه بالا و چرخ دنده هاي محرك و و چرخ دنده هاي متحرك خواهند بود. معمولاً چرخ دنده هائيكه بعنوان چرخ دنده هاي يدكي براي هر ماشين تراش در نظر گرفته ميشوند عبارتند از 127 و 125 و 120 و 115 و 110 و 105 و 100 و 95 و 90 و 85 و 80 و 75 و 65 و 60 و 55 و 50 و 45 و 35 و 30 و 25 و 20 ميله هاي پيچ تراشي ماشين تراش كه نوع دندانه پيچ آن ذوذنقه بوده بصورت نرم ساخته شده كه عبارتند از از پيچ ميليمتري كه در اين حالت گام دندانه پيج مشخص بوده. و گام آن برابر 4 و 6 22 و 24 ميليمتر ميباشد ولي در صورتيكه پيچ نرم اينچي باشد تعداد دنده در هر اينچ مشخص خواهد بود كه تعداد دنده برابر 2 يا 4 و يا 6 دنده در هر اينچ ميباشد.
گاهي اوقات ممكن است پيچ مورد تراش اينچي ولي ماشين تراش داراي ميله پيچ بري ميليمتري و يا برعكس باشد در اين صورت ميتوان با محاسبه چرخ دنده هاي لازم پيچ مورد تراش را تراشيد مثال هاي زير مطلب را روشن تر خواهد كرد.
حالت اول – در اين حالت ماشن تراش داراي ميله پيچ بري ميليمتري و پيچ مكورد تراش نيز بصورت ميليمتري خواهد بود كه در اين صورت ميتوان چرخ دنده هاي لازم را محاسبه و روي دستگاه سوار نموده و پيچ را تراشيد.
مثال 1- اگر بخواهيم پيچي كه گام آن 3 ميليمتر است با ماشين تراشيكه گام ميله پيچ بري آن 6 ميليمتر ميباشد بتراشيم مطلوب است محاسبه چرخ دنده هاي عوض شونده (چرخ دنده هاي لازم).
نسبت چرخ دنده هاي سوار شونده.
مثال 2- در صورتيكه بخواهيم پيچي كه گام آن 1 ميليمتر است با ماشين تراشيكه گام ميله پيچ بري آن 10 ميليمتر ميباشد بتراشيم پيدا كنيد چرخ دنده هاي لرازم را.
نسبت چرخ دنده ها
حال اگر نسبت فوق را در عدد 20 كه كوچكترين چرخ دنده در سري چرخ دنده هاي موجود است ضرب نمائيم نتيجه ميشود
ميبينيم كه در كسر فوق عدد 20 چرخ دنده ايست كه سري چرخ دنده ها موجود بوده ولي چرخ دنده 200 كه در مخرج كسر ميباشد در سري چرخ دنده ها موجود نيست پس بايستي نسبت را در عدد ديگري ضرب نمائيم تا نتيجه كامل بدست آيد در اين صورت كسر را در عدد 12 ضرب مينمائيم نتيجه برابر است با
در كسر فوق عدد 12 در سري چرخ دنده هاغ موجود نخواهد بود پس باز هم نتيجه كامل نيست، براي بدست آوردن چرخ دنده هاي لازم بطور صحيح بايستي كسر را بدو كسر بصورت زير تجزيه نمود كه اين طريقه را طريقه مركب نام گذاري نموده اند.
بطوريكه ملاحظه ميشود در اين طريقه بجاي دو چرخ دنده محرك و متحرك چهار چزخ دنده بصورت مركب سوار شده كه و محرك و و متحرك خواهد بود.
حالت دوم – در اين طريقه گام پيچ مورد تراش ميليمتري ولي ميله پيچ بري بصورت اينچي يعني تعداد دنده در اينچ موجود ميباشد در اين حالت ميبايستي پيچ اينچي را به ميليمتري و يا بالعكس تبديل نمود.
مثال 3: ميخواهيم پيچي كه تعداد دنده آن 4 دنده در هر اينچ ميباشد با ماشين تراشي بتراشيم كه گام ميله پيچ بري آن 8 ميليمتر است محاسبه چرخ دنده هاي لازم را انجام دهيد.
چرخ دنده هاي لازم
حالت سوم – در اين حالت پيچ مورد تراش اينچي و ميله پيچ بري نيز داراي پيچ اينچي ميباشد در اينصورت ميتوان انواع پيچهاي اينچي را با اين ماشين تراشيد كه ابتدا بايستي چرخ دنده هاي لازم را محاسبه نمود.
مثال – ميخواهيم پيچي كه داراي 16 دنده در اينچ است با ماشين تراشيكه ميله پيچ بري آن داراي تعداد دنده اي برابر 2 دنده در اينچ ميباشد بتراشيم مطلوب است محاسبه چرخ دنده هاي لازم.
حالت چهارم: گاهي اوقات ماشين اينچي بوده يعني ميله پيچ بري رآن داراي پيچ اينچي و تعداد دنده در هر اينچ معلوم ميباشد، پيچي كه بايد تراشيده شود ميليمتري است. در اين صورت براي تراش پيچ مورد نظر بايستي گام پيچ ميله بري را بميليمتر تبديل نموده و سپس چرخ دنده ها را محاسبه و روي محور اصلي و ميله پيچ بري سوار نمود.
مثال 5 – پيچي با گام 5 ميليمتر را بايستي با ماشين تراشي كه پيچ ميله پيچ بري آن داراي 6 دنده در اينچ ميباشد بتراشيم مطلوب است محاسبه چرخ دنده هاي لازم.
يا
ثال 6- پيچي با گام 5/2 ميليمتر را ميخواهيم با ماشين تراشي بتراشيم كه تعداد دنده پيچ ميله پيچ بري آن 8 دنده در اينچ ميباشد. مطلوب است محاسبه چرخ دنده هاي لازم.
حالت پنجم: در بعضي از موارد ميبايستي با ماشين تراش پيچ مدولي تراشيد. براي اين منظور بايد گام پيچ را كه بايد تراشيده شود بر حسب مدول داده شده حساب كرد، و سپس با داشتن گام يا تعداد دنده در يك اينچ پيچ ميله پيچ بري چرخ دنده هيا لازم را محاسبه و روي محور اصلي و ميله پيچ بري سوار نمود.
مثال 7- پيچي با مدول 2 بايد با ماشين تراشي كه گام پيچ ميله بري آن 3 ميليمتر است تراشيده شود چرخ دنده هاي لازم را بدست آوريد
لازم به توضيح است كه در كارگاههاي ماشينهاي ابزار دو سر چرخ دنده ميباشد كه سري اول از 15 شروع و با قدر نسبت 5 به 125 ختم و سري دوم از 16 شروع و با قدر نسبت 4 با 124 ختم ميگردد. براي تراش پيچهاي اينچي و مدولي و تبديل آنها به ميليمتر ميبايد چرخ دنده هاي 127 و 158 در دسترس باشد.
2- پيچ تراشي بوسيله ماشينهاي رتاش كپي (الگوتراشي)
ماشينهاي تراش كپي از نظر ساختمان بر دو نوع بوده كه عبارتند از:
الف – ماشين رتاش كپي مكانيكي
ب- ماشين تراش كپي هيدروليكي
